Nog even en dan is het Pasen, het grootste feest van de christelijke kerk. Maar hieraan vooraf gaat eerst nog de Goede Week, ook wel genoemd de Stille Week. Als aan een kralensnoer rijgen we vier vieringen aan elkaar, van donderdag 28 maart (Witte Donderdag) tot en met zaterdag 30 maart (Stille Zaterdag), en dat doen we als gemeenschap van de Martinidiensten samen met de Nieuwe Kerk. Er is één doorlopende liturgie (zie onderstaande link), maar de diensten zijn ook afzonderlijk te bezoeken. Je bent van harte welkom in beide kerken.
Voor wie de diensten online wil volgen: de viering op Witte Donderdag om 19:30 uur en op zaterdag de Paasnachtviering om 23:00 uur, beide in de Martinikerk, worden gestreamd via het Kerkdienst-gemist kanaal van de Protestantse Wijkgemeente, en de dienst op Goede Vrijdag om 19:30 uur alsmede de Paaswake op Stille Zaterdag om 22:00 uur, beide in de Nieuwe Kerk, zijn te volgen via Kerkomroep. Bijdragen aan de collecte: zie informatie aan het eind van dit bericht.
do 28 maart 2024 om 19:30 uur, Martinikerk (Witte Donderdag) Witte Donderdag is een dag om te gedenken dat Jezus voor de laatste keer de avond met zijn leerlingen samen aan tafel doorbracht. Een avond waarop Hij in alle kwetsbaarheid en gelijkwaardigheid de voeten van zijn leerlingen waste voordat er brood en wijn werd gedeeld. Een samenzijn dat niet alleen verbondenheid betekent met het hoofd, met alles wat je deelt aan ideeën en opvattingen. Juist in deze viering gaat de verbondenheid, het samenzijn via het lijf, de aanraking, de zintuigen. Voorganger in deze viering is Jasja Nottelman. Met medewerking van organist Jan de Roos en een gelegenheidscantorij gevormd door Joke Bulthuis, Ton Tromp, Mirjam Leentvaar en Maarten van Damme. De viering wordt afgesloten door samen in een kring het brood en de wijn met elkaar te delen: onze maaltijd ter gedachtenis aan de mens Jezus.
vr 29 maart 2024 om 19:30 uur, Nieuwe Kerk (Goede Vrijdag) Luisteren naar het indringende verhaal dat je bijna kunt dromen, maar dat nooit went: het lijden en sterven van Jezus, zoals de evangelist Johannes het vertelt. Deze keer in de gezongen versie van Heinrich Schütz (1585-1672). Het gezongen evangelie wordt afgewisseld met samenzang. De overweging is kort, de gebeden zijn ingetogen. ‘Jezus zal in doodsstrijd zijn tot aan het einde van de wereld’ schreef Blaise Pascal. Voorganger in deze viering is Evert Jan Veldman. Met medewerking van de Cantorij van de Nieuwe Kerk onder leiding van Mannes Hofsink en organist Peter Westerbrink. Solopartijen worden gezongen door Han Warmelink (tenor) en Hans de Wolf (bas).
za 30 maart 2024 om 22:00 uur, Nieuwe Kerk (Stille Zaterdag) Een korte dienst, die het karakter heeft van een wake. Jezus ligt in zijn graf. Het is stil. En het is donker. We kunnen even niets dan daar zijn en waken. Soms klinkt er even een ingetogen lied, een gebed, een gedicht. We verlaten de kerk zoals we zijn gekomen – in stilte. Daarna is er de mogelijkheid om naar de Martinikerk te wandelen om je te voegen bij al die anderen die wachten op het Licht. Voorganger in deze korte Paaswake is Evert Jan Veldman; Mannes Hofsink bespeelt het orgel.
za 30 maart 2024 om 23:00 uur, Martinikerk (Paasnacht) De Paasnachtviering is het jaarlijkse indrukwekkende hoogtepunt van de paascyclus. Met het binnendragen van de nieuwe paaskaars vieren we de overwinning van het licht op het duister: teken van de opstanding van Christus. Dit wordt voortgezet met de geloofsbelijdenis en doopvernieuwing, de lezing van het evangelie van de verrijzenis en in het opnieuw breken en delen van brood en wijn. Zo wordt het echt Pasen, het feest van het Licht en van het Leven dat zich niet door de dood laat tegenhouden. Voorganger in deze viering is Jasja Nottelman, en de cantorij staat onder leiding van Mannes Hofsink. Na afloop gaan we de nacht weer in, een korte nacht ditmaal (vergeet niet de klok van wintertijd op zomertijd over te schakelen!), om op zondagmorgen de viering van Pasen voort te zetten, bijvoorbeeld om 11:30 uur in de Martinikerk.
De bestemming van de diaconale collecte is War Child, zowel op Witte Donderdag als in de Paasnachtviering. De uitgangscollecte in de Paasnachtviering is voor de instandhouding van de Martinidiensten. Om hieraan bij te dragen kun je de QR-codes gebruiken, die je vindt in de liturgie op pagina 19 en op pagina 54. Ook kun je desgewenst een bedrag overmaken op rekening NL27 RABO 0136784798 t.n.v. Stichting GSp, vermeld daarbij duidelijk het doel: “War Child” of “instandhouding Martinidiensten” (graag twee aparte overschrijvingen als je aan beide doelen zou willen bijdragen). Uiteraard is bijdragen in cash ook mogelijk.
Nog even en dan is het Pasen, het grootste feest van de christelijke kerk. Maar hieraan vooraf gaat eerst nog de Stille Week, met van donderdag 6 tot en met zaterdag 8 april een serie diensten die je kunt bijwonen om de betekenis van Pasen goed tot je te laten doordringen. Deze Paascyclus wordt door de Martinidiensten en de Nieuwe Kerk gezamenlijk georganiseerd. Er is één doorlopende liturgie (zie onderstaande link), maar de diensten zijn ook afzonderlijk te bezoeken. Je bent van harte welkom in beide kerken.
Voor wie de diensten online wil volgen: op Witte Donderdag om 19:30 uur en op zaterdag de Paasnachtviering om 23:00 uur, beide in de Martinikerk, worden gestreamd via het Kerkdienst-gemist kanaal van de Protestantse Wijkgemeente, en op Goede Vrijdag om 19:30 uur alsmede de Paaswake op Stille Zaterdag om 22:00 uur, beide in de Nieuwe Kerk, zijn te volgen via Kerkomroep. Bijdragen aan de collecte: zie informatie aan het eind van dit bericht.
do 6 april 2023 om 19:30 uur, Martinikerk (Witte Donderdag) Witte Donderdag is een dag van vreugde en verdriet. We herdenken dat Jezus de voeten van zijn discipelen waste en we vieren de instelling van de Maaltijd van de Heer. Maar het is ook de avond waarop Jezus door zijn discipelen in de steek werd gelaten en verraden door Judas. De viering wordt afgesloten door samen in een kring het brood en de wijn met elkaar te delen: onze maaltijd ter gedachtenis aan de mens Jezus. Voorganger is Tirtsa Liefting. Met medewerking van organist Jan de Roos en een gelegenheidstrio dat de voorzang verzorgt (Jeannette de Bock, Bert Ballast en Maarten van Damme).
vr 7 april 2023 om 19:30 uur, Nieuwe Kerk (Goede Vrijdag) In deze verstilde dienst wordt het verhaal van het lijden en sterven van Jezus vertolkt door de Cantorij van de Nieuwe Kerk o.l.v. cantor-organist Mannes Hofsink, in een bewerking van het Johannes-evangelie door Thomas Selle (1599-1664). Met medewerking van: Han Warmelink, tenor (Evangelist), Jaap de Wilde, bas (Jezus) en Marieke Schuppert, sopraan. Ook zal klinken de spiritual: ‘Were you there when they crucified my Lord’. Voorganger is Evert Jan Veldman.
za 8 april 2023 om 22:00 uur, Nieuwe Kerk (Stille Zaterdag) Een korte Paaswake op Stille Zaterdag met voorganger Evert Jan Veldman en organist Mannes Hofsink. Gelezen wordt er uit het Evangelie naar Lucas over de kruisafneming en graflegging van Jezus door Jozef van Arimatea.
za 8 april 2023 om 23:00 uur, Martinikerk (Paasnacht) De Paasnachtviering is het jaarlijkse indrukwekkende hoogtepunt van de paascyclus. Met het binnendragen van de nieuwe paaskaars vieren we de overwinning van het licht op het duister: teken van de opstanding van Christus. Dit wordt voortgezet met de geloofsbelijdenis en doopvernieuwing, de lezing van het evangelie van de verrijzenis en in het opnieuw breken en delen van brood en wijn. Voorganger is Tirtsa Liefting. Met medewerking van organist en pianist Jan de Roos en de Cantorij van de Nieuwe Kerk onder leiding van Mannes Hofsink.
Wil je bijdragen aan de Collecte in de dienst van Witte Donderdag en/of de Paasnachtviering? Dat kan, bij voorkeur per bankoverschrijving. Maak een bedrag over op rekening NL27 RABO 0136784798 t.n.v. Stichting GSp, onder vermelding van “instandhouding Martinidiensten”. Of op hetzelfde rekeningnummer, onder vermelding van “diaconale collecte: Vluchtelingenwerk” (in overleg met de WGD is bepaald om de focus te leggen op de inzet voor Oekraïense vluchtelingen). Wil je aan beide collectes bijdragen, doe dat dan met twee aparte overboekingen, elk met de juiste betalingsomschrijving. Maar ook met contant geld bijdragen is mogelijk.
Nog even en dan is het Pasen, het grootste feest van de christelijke kerk. Maar hieraan vooraf gaat eerst nog de Stille Week, met van donderdag 14 tot en met zaterdag 16 april een serie diensten die je kunt bijwonen om de betekenis van Pasen goed tot je te laten doordringen. Deze Paascyclus wordt door de Martinidiensten en de Nieuwe Kerk gezamenlijk georganiseerd. Er is één doorlopende liturgie (zie onderstaande link), maar de diensten zijn ook afzonderlijk te bezoeken. Je bent van harte welkom in beide kerken. Voor wie de diensten online wil volgen: op Witte Donderdag om 19:30 uur en op zaterdag de Paasnachtviering om 23:00 uur, beide in de Martinikerk, worden gestreamd via Youtube, en op Goede Vrijdag om 19:30 uur alsmede de Paaswake op Stille Zaterdag om 22:00 uur, beide in de Nieuwe Kerk, zijn te volgen via Kerkomroep. De links staan hieronder per viering aangeduid. Bijdragen aan de collecte: zie informatie aan het eind van dit bericht.
14 april 2022 om 19:30 uur, Witte Donderdag (Martinikerk; ►Youtube) Op Witte Donderdag ligt het accent op het avondmaal, de laatste maaltijd die Jezus met zijn volgelingen hield. In de Evangelielezing uit Johannes wordt verhaald over de voetwassing tijdens deze maaltijd en de opdracht van Jezus aan zijn discipelen om dienstbaar te zijn voor elkaar. De viering wordt afgesloten door samen in een kring het brood en de wijn met elkaar te delen: onze maaltijd ter gedachtenis aan de mens Jezus.
Voorganger is Evert Jan Veldman. Met orgelspel van Pieter Pilon en voorzang van Jeannette de Bock, Maarten van Damme en Rinka de Jager. ► Kijk hier de opname terug op Youtube.
15 april 2022 om 19:30 uur, Goede Vrijdag (Nieuwe Kerk; ►Kerkomroep) De dienst van Goede Vrijdag staat geheel in het teken van het lijdensevangelie van Jezus, afwisselend verteld en gezongen naar het Evangelie van Mattheüs, hoofdstuk 26 en 27. De vertelling begint al met de zalving van Jezus door een verder onbekende vrouw met een flesje kostbare olie. Tijdens de laatste maaltijd met zijn leerlingen voorzegt Jezus dat één van hen hem later zal verraden. In de nacht die volgt gaat Jezus in de tuin van Getsemane bidden, terwijl de discipelen nauwelijks wakker kunnen blijven. Dan volgt het verraad door Judas en de uitlevering. Het verhoor door de hogepriesters. De verloochening door Petrus, en het kraaien van de haan. De kruisiging en het sterven van Jezus.
Voorganger is Tirtsa Liefting. Met medewerking van organist Euwe de Jong en de cantorij van de Nieuwe Kerk onder leiding van Mannes Hofsink.
16 april 2022 om 22:00 uur, Stille Zaterdag (Nieuwe Kerk; ►Kerkomroep) Een korte Paaswake op Stille Zaterdag met voorganger Tirtsa Liefting en organist Mannes Hofsink. Gelezen wordt er uit het Evangelie naar Lucas over de kruisafneming en graflegging van Jezus door Jozef van Arimatea.
16 april 2022 om 23:00 uur, Paasnacht (Martinikerk; ►Youtube) De Paasnachtviering is het jaarlijkse indrukwekkende hoogtepunt van de paascyclus. Met het binnendragen van de nieuwe paaskaars vieren we de overwinning van het licht op het duister: teken van de opstanding van Christus. In deze viering is plaats ingeruimd voor de geloofsbelijdenis en doopvernieuwing van Hannah Westerink, en ieder die dat wil mag zich hierbij aansluiten.
Na de lezing van het opstandingsevangelie en een overdenking zetten we de viering voort met het opnieuw samen delen van het brood en de wijn. Ook delen we met elkaar het licht van de nieuwe paaskaars, in een grote kring van lichtjes waarmee we het duister van de nacht doorbreken.
Voorganger is Evert Jan Veldman. Met medewerking van pianist Jan de Roos en enkele voorzangers van de Nieuwe Kerk onder leiding van Mannes Hofsink. ► Kijk hier de opname terug op Youtube.
Collecte: Zowel op Witte Donderdag als in de Paasnacht kun je bijdragen aan de collecte door een bedrag over te maken op rekeningnummer NL27 RABO 0136784798 t.n.v. Stichting GSp, onder vermelding van “instandhouding Martinidiensten”. Of op hetzelfde rekeningnummer, onder vermelding van “diaconale collecte: Vluchtelingen uit Oekraine” (zet geen trema op de i). Wil je aan beide collectes bijdragen, doe dat dan bij voorkeur met twee aparte overboekingen, elk met de juiste betalingsomschrijving. Aanwezigen in de kerk hebben de mogelijkheid contant bij te dragen aan de collecte, maar als je liever per bankoverschrijving bijdraagt dan kan dat uiteraard ook. Bedankt voor je gift! Meer over giften en fiscale aftrekbaarheid, zie de giftenpagina.
Gezamenlijke digitale vieringen in de ‘Stille Week’ vanuit de Martinikerk
Vanaf donderdag 1 april 2021 vieren we samen, weliswaar online, het Paastriduüm: één liturgisch geheel van de avond van Witte Donderdag tot en met de Paasnacht wanneer het licht van Pasen wordt binnengedragen. Met beeld, woord en muziek herdenken en vieren we het lijden, de dood en de verrijzenis van Christus. Het is de bedoeling dat alle vieringen op de dag zelf vanaf 10:00 uur online beschikbaar zijn, en dat je ze dan kunt volgen via het Youtube-kanaal Martinidiensten. Abonneer je alvast op dit kanaal, zodat je vanaf komende donderdag gemakkelijk kunt inschakelen.
1 april, Witte Donderdag [► Liturgie (PDF)] [► Youtube] Tijdens de laatste maaltijd met zijn leerlingen staat Jezus op van tafel en gaat hij de stoffige voeten van zijn leerlingen wassen. Een dienaar die zich buigt onder de voeten van zijn leerlingen. ‘Ubi caritas et amor, Deus ibi est.’ Medewerkers aan deze viering zijn: Voorgangers: Matty Metzlar en Evert Jan Veldman, Lector: Cobie Kamminga, Orgel: Mannes Hofsink, Zang: Alina Rozeboom, Judith Bouma, Martin Herz en Roele Kok, onder leiding van cantor Mannes Hofsink.
2 april, Goede Vrijdag [► Liturgie (PDF)] [► Youtube] De viering van de Goede Vrijdag heeft het karakter van een wake bij het kruis. We staan stil bij een zevental kruiswegstaties van Martien van Woerkum. We luisteren naar het ‘Stabat mater’, vertaald door Willem Wilmink en op muziek gezet door Peter Rippen. We bidden tenslotte de Goede-Vrijdaggebeden. Medewerkers aan deze viering zijn: Voorgangers en lector: Marga Baas, Alberte van Ess en Marjanne Binsbergen, Orgel: Mannes Hofsink, Piano: Peter Rippen, Zang: Anneke van der Heide, Karin Heesen, Martijn Jager en Simon Gjaltema.
3 april, Stille Zaterdag [► Liturgie (PDF)] [► Youtube] Een korte, ingetogen viering naar aanleiding van de graflegging van Jezus en de verdrietige sabbatsrust op de dag voor Pasen. De viering heeft een verstillend karakter, waarin klassieke lezingen samengebracht worden met poëzie. De viering is zowel afzonderlijk als in combinatie met de Paaswake te bekijken. Medewerkers aan deze viering zijn: Voorganger: Nick Everts, Piano: Mannes Hofsink, Zang: Alina Rozeboom, Judith Bouma, Martin Herz en Roele Kok, onder leiding van Mannes Hofsink.
3 april, Paaswake [► Liturgie (PDF)] [► Youtube] Met het binnendragen van de nieuwe paaskaars vieren we de overwinning van het licht op het duister: teken van de opstanding van Christus. Dit wordt voortgezet met de geloofsbelijdenis en doopvernieuwing, de lezing van het evangelie van de verrijzenis en in het breken van brood en wijn. Medewerkers aan deze viering zijn: Voorganger: Nick Everts en Tirtsa Liefting, Lectoren: Jan Haak, Hans van der Veen, Ben Hanewinkel en Joanneke Smeenk, Piano: Mannes Hofsink, Zang: Alina Rozeboom, Judith Bouma, Martin Herz en Roele Kok, onder leiding van Mannes Hofsink.
Het is Stille Zaterdag. Wij mensen zijn volledig op onszelf teruggeworpen, na de tragische gebeurtenissen van de Goede Vrijdag, de kruisdood van Jezus. Voor ons ligt de onmetelijke diepte van de nacht, de donkere nacht waar we doorheen moeten, de Paasnacht. Zoals we ook in de huidige crisis ten gevolge van de corona-pandemie nu met zijn allen door een diep dal moeten; een lange reis, niemand weet hoe lang, maar we moeten er de tijd voor nemen. Het is als een lange donkere tunnel, waar we de hoop mogen vestigen op het voorzichtige nieuwe licht dat aan het eind van de tunnel gloort.
In het schaarse maanlicht
We beginnen de Paasnachtviering ieder jaar in een donkere Martinikerk. Alleen staat dit jaar slechts de nieuwe Paaskaars in het donker te wachten. Door de grote vensters van de kerk schijnt het maanlicht. Dat brengt ons een strofe uit de Matthäus Passion van Bach in herinnering:
So ist mein Jesus nun gefangen. Laßt ihn, haltet, bindet nicht! Mond und Licht ist vor Schmerzen untergangen, weil mein Jesus ist gefangen. Laßt ihn, haltet, bindet nicht! Sie führen ihn, er ist gebunden.
We lezen Lucas 23 vers 54 t/m 24 vers 11 (NBV)
Het was de voorbereidingsdag, de sabbat was bijna aangebroken. De vrouwen die met Jezus waren meegereisd uit Galilea, volgden Josef naar het graf om het te bekijken en om te zien hoe Jezus’ lichaam er werd neergelegd. Daarna gingen ze naar huis en bereidden ze geurige olie en balsem. Op sabbat namen ze de voorgeschreven rust in acht.
Maar op de eerste dag van de week gingen ze bij het ochtendgloren naar het graf met de geurige olie die ze bereid hadden. Bij het graf aangekomen, zagen ze echter dat de steen voor het graf was weggerold, en toen ze naar binnen gingen, vonden ze het lichaam van de Heer Jezus niet. Hierdoor raakten ze helemaal van streek. Plotseling stonden er twee mannen in stralende gewaden bij hen. Ze werden door schrik bevangen en sloegen de handen voor hun ogen. De mannen zeiden tegen hen: “Waarom zoekt u de levende onder de doden? Hij is niet hier, hij is uit de dood opgewekt. Herinner u wat hij u gezegd heeft toen hij nog in Galilea was: de Mensenzoon moest worden uitgeleverd aan zondaars en moest gekruisigd worden en op de derde dag opstaan.” Toen herinnerden ze zich zijn woorden.
Ze keerden terug van het graf en gingen aan de elf en aan alle anderen vertellen wat er was gebeurd. De vrouwen die het graf bezochten, waren Maria uit Magdala, Johanna, Maria de moeder van Jakobus, en nog enkele andere vrouwen die hen vergezelden. Ze vertelden de apostelen wat er was gebeurd, maar die vonden het maar kletspraat en geloofden het niet.
Overweging
Normaal is de Paaswake de meest uitbundige viering van het kerkelijk jaar. We vieren de doorbraak van licht en leven met alles wat we in huis hebben aan vormen en liederen, woorden en gebaren. Het licht wordt binnengedragen, we lezen hoofdlijnen uit de Schrift, staan stil bij de betekenis van onze Doop en vieren rond de Tafel de gemeenschap met de Levende Heer. Dit jaar is het allemaal anders. Noodgedwongen blijven alle vormen die die traditie ons aanreikt achterwege. We moeten het doen met slechts afbeeldingen van de nieuwe Paaskaars.
Ongewild worden we één met wie geen bruikbare woorden of gebaren meer hebben door wat het leven bracht. Geschonden vertrouwen, zorg, gemis van gezondheid, verdriet – het donker kan diep zijn. Het evangelie van de Paasnacht begint in dit donker, met leegte en stilte. Dat kan misschien helpen om toch schoorvoetend de beweging te maken, de overgang van donker naar licht, van moedeloosheid naar vertrouwen, van stilte naar een lied.
De leerlingen van Jezus zijn al een tijdje buiten beeld. Ze hadden Hem verraden of verloochend – of waren angstig weggevlucht. Enkele vrouwen waren wel bij Jezus gebleven. Lucas had ze een paar keer eerder genoemd, terloops en anoniem. In Galilea waren zij door Jezus bevrijd van boze geesten en van ziekten. Sindsdien waren zij Jezus nagevolgd. De gegevens zijn summier maar veelzeggend, want in die tijd en omstandigheden horen vrouwen bij het meest rechteloze deel van de samenleving. En bezetenen en zieken zijn daarenboven ook nog in de greep van duistere krachten.
Jezus had hen aangesproken en opgericht. In Galilea had Hij hun leven een nieuwe wending gegeven. En ze waren opgestaan, achter Jezus aangegaan en Hem nagevolgd. Van Galilea naar Jeruzalem. En daar: van het Sanhedrin naar Pilatus en van Pilatus naar Golgotha. Telkens gebruikt Lucas het woord navolgen. In het verhaal van de Paasnacht leggen zij de laatste etappe af: zij volgen Jezus na tot aan het graf. “De vrouwen, die met Jezus waren meegereisd uit Galilea, volgden na en zij bekeken het graf en hoe zijn lichaam werd neergelegd.” Tot zover het duister, de verloren hoop.
Dan vertelt Lucas van twee mannen in blinkende gewaden. Dat had hij een keer eerder gedaan: in het verhaal van de verheerlijking van Jezus op de berg (Lucas 9:30). Het waren Mozes en Elia, de verpersoonlijking van Wet en Profeten, van de Schrift. Zij spraken met Jezus over zijn Exodus. Ook nu bij het lege graf verschijnen Mozes en Elia om over de Uittocht te spreken. Weer klinkt het getuigenis van Wet en Profeten. “Wat zoekt ge de Levende bij de doden? Hij is niet hier.“
Mozes en Elia – volgens de Schrift is er van hen beiden op aarde geen graf gevonden – zij zijn de verpersoonlijking van het getuigenis van de Schrift, dat ook Jezus niet in een graf te vinden is. Hij is de Levende en zijn woord dat de vrouwen in Galilea had opgericht klinkt nog steeds. Op grond van dit verstaan van de Schrift keren de vrouwen het graf de rug toe. En op dat moment in het verhaal krijgen deze tot nu toe anonieme vrouwen hun naam: Maria van Magdala, Johanna, Maria, moeder van Jakobus. In de navolging krijgen zij hun naam, hun identiteit. Zij weten dat navolging betekent: weggaan van het graf van Jezus, omdat zijn woord nog steeds een bron van leven is.
De leerlingen van het eerste uur hebben nog een lange weg te gaan voor zij dat verstaan. Pas in het verhaal van de hemelvaart (Handelingen 1:10) begint het te lukken. Dan verschijnen voor de derde maal die twee mannen. “Galileese mannen, wat staat gij daar en ziet op naar de hemel?” Dat hun weg achter de Heer niet stopt bij zijn graf hadden ze inmiddels begrepen. Maar dat zij hun hart ook niet in de hemel moeten hebben, maar op de aarde, die Beloofd Land moet worden, dat moet het getuigenis van Mozes en Elia hen nog duidelijk maken. Zo gaat het verhaal via Jeruzalem verder. Van daaruit is het de wereld overgegaan. En telkens opnieuw als het getuigenis van Wet en Profeten klinkt, worden mensen weggeroepen uit het graf van moedeloosheid en traagheid en op weg gezet achter de Levende aan – op weg, altijd op weg – naar Jeruzalem Nieuw, waar God de tranen zal afwissen en waar het donker voorgoed is opgeklaard.
– Ynte de Groot
Muziek in de Paasnacht
Van oudsher wordt in de Paasnacht het Victimae Paschali Laudes gezongen. In het verleden werd het ook wel op het orgel van de Martinikerk gespeeld aan het eind van de Paasnachtviering. Luister via Youtube naar een opname van het Victimae Paschali Laudes vanuit de Notre Dame in Parijs. Zoals wij terugverlangen naar onze vieringen, zo doen ze dat in Parijs sinds de Goede Week van 2019 al een jaar lang. Beschouw dit als een mooie vorm van solidariteit. [Een link naar dezelfde opname, mét de Latijnse tekst en Nederlandse vertaling daarvan, vind je op de pagina van de Priorij Thabor te St. Odiliënberg.]
De ‘protestantse versie’ hiervan is cantate BWV 4 van Johann Sebastian Bach. Er zijn op internet vele uitvoeringen van te vinden, luister bijvoorbeeld hier naar een orgeluitvoering van het koraal BWV 625 ‘Christ lag in Todesbanden’. In beide muziekstukken (Victimae Paschali Laudes en Christ lag in Todesbanden) zou je dezelfde hoofdmelodie kunnen herkennen.
De paaskaarsen van 2020
Voor de 31e keer de paaskaarsen, de grote en de kinderkaars. Ik weet nog dat ik 1990 als eerste jaar op de kaarsen zette in m’n oude koude atelier in de stad. Ieder jaar op Goede Vrijdag kwam Hans van der Veen ze ophalen. Dit jaar gaat dat iets anders, Hans werkt thuis en haalt ‘m iets eerder, en ik woon ondertussen al vijf jaar in Ezinge.
Het thema van dit jaar is een gedicht van Remco Campert, uit Vogels vliegen toch (1951).
CREDO
ik geloof in een rivier die stroomt van zee naar de bergen ik vraag van poëzie niet meer dan die rivier in kaart te brengen
ik wil geen water uit de rotsen slaan maar ik wil water naar de rotsen dragen droge zwarte rots wordt blauwe waterrots
maar de kranten willen het anders willen droog en zwart van koppen staan werpen dammen op en dwingen rechtsomkeert
De harde koppen besloot ik letterlijk zwart op wit neer te zetten in woorden. En ik werkte aan de kracht van water en rotsen. De krantenkoppen die harde feiten neerzetten en ongenadig schreeuwend neerdrukken en tegelijk water naar de rotsen dragen, wat symbool staat voor de zachte krachten, tegen de verdrukking ingaan.
Hoe waar is het, zeker nu in de coronacrisis, dat de zachte krachten ontzettend nodig zijn, opstaan, helpen waar je kunt en je niet gek laten maken door harde feiten. De zwart-witte krantenkoppen heb ik daarom achter blauw van de lucht wat verzacht en uiteindelijk schijnt zonlicht er overheen. Je kunt ze nog lezen, maar ze worden door het licht opgezogen. Dat er uit deze wereldwijde crisis iets mag opbloeien, we weer buigen voor de schoonheid van de natuur, genieten van de kleinste bloem die zonder vragen bloeit nu het weer lente is. Respect hebben voor de aarde en voor elkaar, dat we uiteindelijk weer als één organisme mogen ademen. Dat alle kaarsen die dit jaar aan de paaskaarsen worden aangestoken een stukje licht mogen brengen.
De kinderkaarsen maak ik altijd in dezelfde kleuren, maar ik vertaal de grotemensendingen naar iets wat bij hen past.
P.S. Drie foto’s van de nieuwe paaskaars zijn tussengevoegd bij de overweging van Ynte de Groot (hierboven). Nog twee extra foto’s van deze nieuwe kaars zie je vanaf morgen op deze website, bij de overweging van Paasmorgen, 12 april 2020.
Normaalgesproken zouden we in deze paascyclus gezamenlijk zijn opgetrokken met de Nieuwe Kerk. Maar niets lijkt momenteel nog normaal te zijn, alles is anders dan anders dit jaar.
De Nieuwe Kerk maakt in deze tijd rond Pasen een speciale serie videodiensten, getiteld ‘Ondersteboven – Pasen in beeld’. We nodigen je van harte uit deze videoserie, en daarvan de dienst van Goede Vrijdag in het bijzonder, te volgen via het Youtube-kanaal van de Nieuwe Kerk.
Wat mis ik in deze bijzondere tijden de ruimte van de Martinikerk, de vieringen, ons samenzijn… en wat geeft dat gemis, dat verlangen ook troost en kracht, omdat we ervaren hoe kostbaar en waardevol het is om te kunnen samenkomen in een viering!
Ik probeer een overweging te schrijven voor Witte Donderdag. Het helpt mij wanneer ik vanochtend mijn ogen sluit en in verbeelding de Martinikerk binnenga, rustig door het middenpad naar voren loop, het licht komt zo mooi en kleurrijk naar binnen stromen door de nieuwe glas-in-loodramen, de Paaskaars brandt en op de tafel staat de icoon die mij aanziet. Als ik vooraan ga zitten, kijk ik door de glazen deur en zie het hemelsblauw gewelf van het hoogkoor. Ik stel mij voor dat wij in een kring rond de tafel staan, en ik ga met mijn ogen rond en zie jullie staan, één voor één, in verbondenheid met elkaar, we wensen elkaar de vrede van Christus. Wanneer ik mijn ogen weer open, zing ik het lied dat zo verweven is met Witte Donderdag, Ubi caritas et amor, Deus ibi est.
De voetwassing (Rembrandt van Rijn), bij Johannes 13:1-15
Het is de avond van Witte Donderdag, de avond vóór Jezus zijn overlevering en dood. Het is een beladen avond, hij houdt zijn laatste maaltijd met zijn naaste leerlingen. En het gebeurt tijdens deze maaltijd, dat Jezus opstaat en de stoffige bevuilde voeten gaat wassen van zijn leerlingen. Dienstbaar werk is het, slavenwerk. Jezus heeft een linnen doek omgeslagen, dat is natuurlijk praktisch om de voeten te wassen en te drogen. Maar een linnen doek is ook begrafeniskleding. Jezus zal in een linnen doek begraven worden. Hij reinigt hen en wrijft de voeten van zijn discipelen droog met deze linnen doek.
Iemand die jouw voeten begint te wassen komt dicht bij je, raakt je aan, je laat het gebeuren… dat kan moeilijk zijn voor ons mensen. We willen zo graag onafhankelijk zijn, autonoom, zelf actief bepalen wat er gebeurt met je leven, dat geeft een gevoel van controle. We worden in onze samenleving niet echt aangemoedigd om dienstbaar te zijn of bescheiden. Nee, verpleegkundigen, schoonmakers, docenten, ze hadden weinig waardering of aanzien. Nee, integendeel, je moet van je eigen leven een geweldig project maken en jezelf steeds maar verbeteren en je onderscheiden en concurreren met een ander. Maar nu is de wereld tot stilstand gekomen door een virus, nu komt juist onze kwetsbare en afhankelijke kant aan het licht. We leven niet los van elkaar, we zijn verbonden met elkaar, met al wat leeft, in geven en ontvangen. Wat hebben we elkaar nodig!
De meester stelt zich op als een dienaar en buigt zich onder de voeten van zijn leerlingen, het is de omgekeerde wereld. Petrus protesteert maar Jezus wijst hem terecht: “Als je je niet door mij laat wassen, dan kun je niet bij mij horen, dan ben je niet met mij verbonden”.
Voetwassing (Sieger Köder)
Het schilderij ‘Voetwassing’ van Sieger Köder raakt mij, alleen al door de lichamelijke nabijheid die er uit spreekt. Jezus ligt geknield met blote voeten, een joodse gebedsmantel omgeslagen, zijn hoofd blijft verborgen. Petrus valt in het oog, met zijn voeten in het water. Zijn handen maken een dubbel gebaar, zo herkenbaar voor ons, denk ik. Een afwerend gebaar in zijn linkerhand… ik wil het niet, ik begrijp het niet, ik ben bang, ik geloof het niet… en een gebaar van vertrouwen en overgave in zijn rechterhand, die rust op de schouder van zijn leermeester, nabij en intiem. Maar als je goed kijkt ontdek je nog iets, het gelaat van Jezus is zichtbaar op een indirecte manier, het water in de waskom spiegelt zijn gelaat, het water met daarin de voeten van Petrus. Het is een prachtig en diepzinnig beeld. De voetwassing als een teken van verbondenheid met de Leermeester, hij wil zijn leerlingen inwijden in zijn manier van leven, zijn voet-sporen, die ook door het lijden heen zullen gaan.
Het is moeilijk voor Petrus, dat Jezus zich buigt onder zijn voeten, zijn blote voeten aanraakt en schoonwast, voeten die in contact zijn met de aarde, blote voeten die hem dragen, die door het vuil van de wereld lopen, die kwetsbaar zijn omdat je kan struikelen, of je kan verwonden onderweg. Verdriet, ziekte, verlies… het overkomt ons, wat worden we daarbij bepaald in deze corona-crisis. Jezus wast de voeten van zijn leerlingen en zij laten deze wikkelen en drogen in een linnen doek, zijn begrafeniskleed. Zo wast hij eigenlijk ook onze voeten en geeft op die manier iets door van de messiaanse weg van vrede en naastenliefde. Hij nodigt ons uit om ons eigen verdriet, onmacht of twijfel, onze kwetsbare kanten en verwondingen niet te overschreeuwen of uit de weg te gaan, maar te verbinden met dat leven in dienstbaarheid. In het gebaar van de voetwassing brengt Jezus ons bij het tegendraadse en dwaze van het geloof: Gods rijk is niet van deze wereld, maar van een omgekeerde wereld, een meester wordt dienaar, in zwakheid of kwetsbaarheid blijkt kracht schuil te gaan.
Ik besluit met een gedicht over de liefde: ‘Wat het is’ van de joodse vredesactivist Erich Fried.
Het is onzin zegt het verstand Het is wat het is zegt de liefde
Het is ongeluk zegt de berekening Het is alleen maar verdriet zegt de angst Het is uitzichtloos zegt het inzicht Het is wat het is zegt de liefde
Het is belachelijk zegt de trots Het is lichtzinnig zegt de voorzichtigheid Het is onmogelijk zegt de ervaring Het is wat het is zegt de liefde.
De Stille week is begonnen, de week tussen Palmpasen en Pasen. En zonder de gebruikelijke diensten op Witte Donderdag, Goede Vrijdag en in de Paasnacht (vanwege de corona-maatregelen) is het in deze week nog stiller dan anders. En die stilte duurt ook veel langer dan deze ene week, misschien langer dan ons lief is.
Wel zullen er op de avond van Witte Donderdag, op de avond van Stille Zaterdag en op Paasmorgen, speciale bijdragen op deze website worden geplaatst. Houd martinidiensten.nl dus de komende tijd in de gaten!
Tenslotte nog een tip: in Deventer loopt momenteel een kunstproject rondom de 14 kruiswegstaties: Art Stations of the Cross. Bezoek van dit project ter plaatse is nu natuurlijk niet mogelijk, maar digitaal kun je de kunstwerken wel bekijken: www.artstations.org. Deze kunstroute is samengesteld door Anikó Ouweneel en Arent Weevers.
In deze Stille Week, de week voorafgaand aan Pasen, vieren we vanaf Witte Donderdag (donderdag 18 april) het Paastriduüm. Een serie vieringen met één doorlopende liturgie, waardoor je de betekenis van Pasen tot je kunt laten doordringen. De vieringen zijn ook afzonderlijk te bezoeken. Georganiseerd door de Martinidiensten en de Nieuwe Kerk gezamenlijk.
Op Witte Donderdag ligt het accent op het avondmaal, de laatste maaltijd die Jezus met zijn volgelingen hield. In de Evangelielezing uit Johannes wordt verhaald over de voetwassing tijdens deze maaltijd en de opdracht van Jezus aan zijn discipelen om dienstbaar te zijn voor elkaar. De viering wordt afgesloten door samen in een kring het brood en de wijn met elkaar te delen: onze maaltijd ter gedachtenis aan de mens Jezus. Voorganger: Matty Metzlar. Organist: Piet Groenendijk. Met medewerking van een gelegenheidscantorij onder leiding van Leo van Noppen. Aanvang 18 april om 19:30 uur in de Martinikerk.
De dienst van Goede Vrijdag staat geheel in het teken van het lijdensevangelie van Jezus. Van het verraad door Judas en het verhoor door de hogepriesters en door Pilatus tot en met de kruisiging en de dood van Jezus. Dit lijdensevangelie wordt grotendeels in het Duits ten gehore gebracht door de Cantorij van de Nieuwe Kerk in de vorm van de Johannespassie van componist Joachim von Burck. Voorganger: Evert Jan Veldman. Organist: Gerwin Hoekstra. Dirigent van de cantorij is Jaap de Kok. Aanvang 19 april om 19:30 uur in de Nieuwe Kerk.
Een korte Paaswake wordt op Stille Zaterdag, zaterdag 20 april om 22:00 uur gehouden in de Nieuwe Kerk met voorganger Evert Jan Veldman en organist Gerwin Hoekstra.
Daarna vieren we vanaf 23:00 uur in de Martinikerk de altijd bijzondere en indrukwekkende Paasnachtdienst. Met het binnendragen van de nieuwe paaskaars vieren we de overwinning van het licht op het duister: teken van de opstanding van Christus. We zetten de viering voort met de vernieuwing van geloofsbelijdenis en doop en met het opnieuw samen delen van het brood en de wijn. Ook delen we met elkaar het licht van de nieuwe paaskaars, in een grote kring van lichtjes waarmee we het duister van de nacht doorbreken. Voorganger is Tiemo Meijlink. Organist: Gerwin Hoekstra. Pianist: Jan de Roos. Met medewerking van het Koor van het GSp onder leiding van Ton Tromp. Aanvang, zoals vermeld, 20 april om 23:00 uur in de Martinikerk.
